Ten pierwszy z czterech tomów, w przeciwieństwie do większości pierwszych tomów, nie zjawia się jak obcy przybysz w nieznanym świecie. Ze względu na różnorodne okoliczności tomy II i III narodziły się wcześniej i to w nich zostało wyjaśnione, że wszystkie książki powstały na podstawie serii wykładów poświęconych Summie teologii świętego Tomasza z Akwinu; że podwójnym celem całego dzieła jest wprowadzenie do Tomasza i obrona prawd, naturalnych i Bożych, którymi karmi się ludzkie życie; i że te książki stanowią Summę uproszczoną, przekazaną językiem popularnym, a przy tytule każdego rozdziału wskazane są odpowiednie kwestie Summy.
Nie ma więc potrzeby mówić o tym ponownie. Niezbędne są jednak uwagi wstępne do tego tomu, ponieważ każda z czterech książek ma swój własny, bezpośredni i szczególny cel. Tom II na przykład mówił o ludzkim życiu i działaniu. Tom III koncentrował się na sposobie przeżywania życia ludzkiego w całej jego obfitości. Ten tom dotyczy natomiast poszukiwania przez mędrca ostatecznych odpowiedzi, które leżą u samych podstaw ludzkiego życia, ludzkiego działania i przeżywania ludzkiego życia.
Niniejszy tom stara się w przystępnej formie przekazać mistrzowskie studium człowieka i świata, które święty Tomasz zawarł w części pierwszej swojej Summy teologii. Jego studium jest w naszych czasach niezwykle ważne, gdyż jesteśmy ofiarami narastającego zamieszania intelektualnego. Coraz bardziej obawiamy się zanurzyć pod powierzchnię życia, coraz większy nacisk kładziemy na wiedzę faktograficzną, a coraz mniej troszczymy się o mądrość dotyczącą początku i końca. Mówiąc wprost, coraz bardziej skupiamy się na świecie materialnym, a coraz mniej na człowieku i Bogu. Jest jednak faktem, że koncentrowanie się wyłącznie na badaniach świata nie odsłania ważnych prawd o nim, a rozważanie wyłącznie człowieka i świata powoduje, że ich obraz jest zamazany i zniekształcony. Próbowaliśmy poznać tylko świat i pozostaliśmy w wielkiej niewiedzy; poznać tylko człowieka i świat — i ugrzęźliśmy w masie nieznaczących szczegółów. Świat jest bowiem zrozumiały tylko w kontekście człowieka i Boga; człowiek jest zrozumiały tylko w kontekście Boga; Bóg zaś jest zrozumiały tylko w kontekście samego siebie.
Tomasz nie usiłuje oczywiście zgromadzić całej szczegółowej wiedzy, zbieranej przez stulecia. Próbuje natomiast wniknąć w najgłębsze pokłady prawdy tak dokładnie, jak jest to dane ludzkiemu rozumowi, umacnianemu i oświecanemu dzięki Bożej pomocy. Nie zdziwi więc, jeśli czytelnik niejednokrotnie odkryje, że takie studium nie jest łatwe. Człowiek jednak nie został stworzony do rzeczy łatwych; powstał do rzeczy trudnych, niemal zbyt trudnych — i doświadcza tej prawdy przy każdym zetknięciu się z istotnymi dziedzinami życia.
Ta praca dotyczy jednej z tych istotnych dziedzin, ponieważ koncentruje się na niezbędnej wiedzy. Dla każdego człowieka oczywiście ważna jest wiedza o świecie – przynajmniej o tak fundamentalnych zagadnieniach, jak pochodzenie i sens świata oraz relacja świata i człowieka; bo przecież człowiek żyje w świecie, ma na niego wpływ, a także podlega wpływowi, jaki świat wywiera na niego. Jest także sprawą najwyższej wagi, aby każdy dowiedział się czegoś o sobie, a co najmniej o tym, jakie jest jego pochodzenie, jaki sens ma jego życie i co łączy go z rzeczami znajdującymi się wyżej i niżej od niego. Każdy bowiem otrzymał wyjątkowy dar: może kierować swoje życie do pewnego celu, celu o bezpośrednim znaczeniu dla każdego człowieka. Jeśli człowiek nie zna Boga, nie pozna też świata i samego siebie.
Kiedy zanurzamy się pod powierzchnię życia człowieka, w jego duchową głębię, obraz Boga staje się lepiej widoczny. Zaczynamy wtedy dostrzegać służebne miejsce świata, nieocenioną godność człowieka i wieczną obietnicę, która, wieńcząc jego życie, przyćmiewa wszystko inne we wszechświecie. Jednym słowem, studium Tomasza jest w naszych czasach ważne, gdyż ludzie naszych czasów poznali wiele, ale nie rzeczy najważniejsze. Jego studium Boga, człowieka i świata, tak solidne i wnikliwe jak to tylko możliwe, jest konieczne, ponieważ nasze czasy, zapominając o Bogu, nie poznają ludzi i nie dostrzegają świata. Jesteśmy uczeni, ale dalecy od mądrości. Otwiera się zatem przed nami księga mądrości Tomasza, wnikliwa analiza najgłębszych racji, jego podręcznik ważnych odpowiedzi.
Niniejsza książka jest adresowana do początkujących w znacznie bardziej dosłownym sensie niż Summa teologii, którą Tomasz również wyraźnie kierował do początkujących. Aniołom wyda się z pewnością elementarzem dla zerówki. Ludzie jednak nie są aniołami, lecz zawsze początkującymi na drodze mądrości. Proszę tych początkujących o wybaczenie mi wszelkich utrudnień, których nie zdołałem usunąć z ich drogi do mądrości. Szczególnie bezwzględnym krytykom, którzy nalegali na zlikwidowanie wielu spośród tych przeszkód, składam szczere podziękowania. Tomaszowi dziękuję za wszystko, co jest dobre w tej książce.
W. F. Dominikański Dom Studiów Waszyngton