Marie-Dominique Chenu OP
tłum. A. Ziemnicki, W. Szymona OP
Kraków: Wydawnictwo Znak, 1997
183 s., 19,5 cm
ISBN 83-7006-478-7.
Streszczenie:
Ta książka o. Chenu wydana została przez Wydawnictwo Znak w serii Teologia żywa zaś o. Jacek Salij OP pisał o niej: „Książka ta kipi życiem. Napięcia i dążenia, lęki i poszukiwania społeczeństwa średniowiecznego (XIII-wiecznego) ojciec Chenu przedstawia tak, jakby się działy na naszych oczach. Wprawdzie podstawowym celem tego błyskotliwego studium jest przybliżenie myśli świętego Tomasza, a zwłaszcza jego teologii, autor jednak wychodzi ze słusznego założenia, że myśliciela oraz jego dzieło należy przedstawić w historycznym kontekście”. Do takiej recenzji dodać można jedynie, że prawdziwymi perełkami powyższego studium są niewątpliwie teksty wybrane przez o. Chenu do każdego z rozdziałów, jako ilustracje zawartej w rozdziale treści. Tak też przeczytać tu możemy nie tylko fragment Reguły św. Franciszka z Asyżu jako przykład XIII-wiecznego ewangelizmu czy List polecający Braci Kaznodziejównapisany przez papieża Honoriusza, ale też fragmenty z nie tłumaczonych dotychczas na język polski dzieł św. Tomasza – wśród nich między innymi piękny tekst z komentarza do dzieła Pseudo-Dionizego O imionach Bożych czy z Komentarza do Sentencji Piotra Lombarda na temat praw natury i łaski w dziejach wszechświata. Książka dla wszystkich, którzy od studium Tomasza oczekują nie tylko wiedzy, ale i mądrości w kierowaniu własnym życiem duchowym i moralnym.
Każdy teolog, który weźmie do ręki książkę o. Chenu dostrzeże w niej ślady po co najmniej trzech kamieniach milowych współczesnej teologii, których pochodzenie okazuje się zdecydowanie Tomaszowe.
Przede wszystkim w tej właśnie książeczce o. Chenu zwraca uwagę na specyficzne rozumienie wiary przez św. Tomasza z Akwinu. Nie pozwala on bowiem na utożsamienie wiary ze światopoglądem czy też pozostawienie prawdy wiary jedynie w obrębie konstrukcji dogmatycznej. Wiara jako osobowe ukierunkowanie na Boga musi znajdować swoje wypełnienie i dookreślenie w życiu człowieka. Dostrzeżenie tego dopełnienia teologii wiary pozwala oczyścić Tomasza z zarzutów formalizmu, skostnienia terminologicznego i sprowadzania teologii do grupy definicji o takiej czy innej kwalifikacji dogmatycznej.
Również w tej książce znajduje się po raz pierwszy sformułowana teza o deontologicznej deformacji chrześcijańskiej teologii moralnej przez nowożytną filozofię powinności spod znaku Kanta. Wątek ten rozwinie w swoim studium pt. Źródła moralności chrześcijańskiejznakomity dominikański moralista o. S.Th. Pinckaers. Wreszcie, to właśnie tutaj (patrz: studium o kontemplacji) po raz pierwszy św. Tomasz zostanie odkryty jako mistrz duchowy – ktoś, o kim J.-P. Torrell OP napisze sześciuset stronicową monografię.
Ojciec Jacek Salij OP zwraca uwagę, na rozsiane po całej książce intuicje inkarnacjonistyczne, które u niewprawnego czytelnika wywołać mogą zamęt poprzez – nie bezpośrednie, ale jednak – pomniejszanie roli ludzkiej wolności, konsekwencji grzechu pierworodnego i znaczenia Męki Pańskiej dla zbawienia człowieka i wszechświata. Niemniej jednak książka pozostaje jednym z najlepszych i najważniejszych wprowadzeń w myśl św. Tomasza z Akwinu jako teologa, mistyka i człowieka żyjącego pełnią wiary.
Spis treści:
O. Jacek Salij OP, Słowo wstępne
Kontekst historyczny
Kontekst historyczny i Ewangelia
Reguła św. Franciszka (fragm. z rozdz. 1,2,6)
List polecający kaznodziejów
Uniwersytet paryski
Wiara i teologia
Pochwała teologii (Suma przeciw poganom, ks.1, rozdz. 5 i 8; Komentarz do Boecjuszowego traktatu o Trójcy Świętej, kw. 2, art. 3, odp. 5)
Mądrość a nauki szczegółowe (Suma przeciw poganom, ks. 1. rozdz.1)
Kontemplacja: teologalna i ewangeliczna
Kontemplacja i działanie
Struktura duszy i doświadczenie mistyczne
Duchowość obiektywna
Kontemplatyk we wszechświecie
Nowe prawo. Litera i duch
Miłość jednocząca
Dary Ducha Świętego
Wolność kontemplatyka
Emanowanie Bożej miłości
Wykład inauguracyjny św. Tomasza
Świat chrześcijański i świat pogański
Kościół ziemski
Nowi apostołowie
Kontemplacja czy działanie
Św. Tomasz wobec przeciwników
Dialog z niewierzącymi
Duch Święty duszą Kościoła
Papież nauczycielem wiary
Sens stworzenia i Boski Absolut
Człowiek i materia
Życie moralne
Jedność i wielość w świecie
Prawa natury i łaski w dziejach wszechświata
Harmonia bytów, Boski pokój wszechświata
Rozwój ducha w dziejach
Cnota jest rozumem
Roztropność
Budowanie świata
Apollon czy Dionizos
Paradoks ewangeliczny
Cnota jest rozumna
Ludzka prawda uczuć
Roztropność a mądrość
Wolność, prawo i wychowanie
Cnota roztropności
Przeciw potępieniu Tomasza z Akwinu
Autorytet św. Tomasza jako mistrza duchowego
Summa teologiczna
Bibliografia
Kultura w czasach św. Tomasza