Étienne Gilson
tłum. J. Rybałt
Warszawa: IW PAX, 1998
462 s., 24 cm
ISBN 83-211-1586-1.
Streszczenie:
Tej książki po prostu nie można pominąć w studiach nad Tomaszem. Przynosi ona co prawda nową i rewolucyjną interpretację ontologii Tomaszowej – interpretację, w której na pierwsze miejsce wysuwa się kategoria istnienia – niemniej jednak w tym jednym, choć nieocenionym odkryciu, nie wyczerpuje się jej waga i pożyteczność. Klasyczne dzieło Gilsona jest po prostu kompletnym i opartym w każdym calu na tekstach źródłowych wprowadzeniem w filozoficzną część myśli Tomaszowej. Być może jest to o tyle niezwykłe i cenne wprowadzenie do filozofii, że autor ani na chwilę nie zapomina, że Tomasz był teologiem, mistykiem, świętym i Doktorem Kościoła. Choć nie jest to książka hagiograficzna w żadnym stopniu, niemniej jednak gdzieś między wierszami widać zrozumienie autora dla tej także części osobowości Tomasza. Być może właśnie dlatego jest to tak dobre wprowadzenie do filozofii Akwinaty, że pisane cały czas z przekonaniem, iż Tomasz nie był tylko i nie był przede wszystkim filozofem.
Gilson tak pisał o swojej książce: „Jeśli autor takiego wstępu chce być całkowicie uczciwy wobec początkujących musi ich uprzedzić, że życia całego nie starczy, by tę dziedzinę zgłębić i że on sam nie przestał jeszcze być początkującym. Jakże szczęśliwi są ci uczeni, którym wieloletnia zażyłość z dziełem św. Tomasza pozwala je traktować jako skończony system całkowicie wyjaśnionych pojęć! Warto rozpoczynać studia nad doktryną św. Tomasza pod ich kierunkiem. Uczą oni porządku, a bez tego nie byłoby tomizmu. Pamiętajmy jednakże, że nauczyć się czegoś, to nie to samo, co zrozumieć. Kiedy chcemy się czegoś nauczyć, najlepszym nauczycielem jest ten, kto prowadzi do światła drogą oświetloną. Gdy jednak chcemy zrozumieć, musimy czasem ścierpieć i to, że nas poprowadzą do światła poprzez ciemność. Jeśli z takim zamiarem przystąpimy do studiów nad nauką św. Tomasza, wyrzekniemy się przyjemności podziwiania skończonej doktryny, aby ją za to skonfrontować z mroczną rzeczywistością, którą ona wyjaśnia. Być może będziemy się posuwali naprzód wolniej, ale istnieje duże prawdopodobieństwo, że zajdziemy dalej. Przede wszystkim zaś musimy pamiętać, że nasze dążenie do prawdy moglibyśmy na tym świecie zaspokoić tylko wówczas, gdyby nasze życie nie było tylko początkiem”.
Spis treści:
Przedmowa
Wstęp: Objawiane
CZĘŚĆ PIERWSZA: Bóg
Rzekoma oczywistość istnienia Boga
Teologie istoty
Istnienie Boga jako zagadnienie
Dowód z ruchu
Dowód z przyczynowości sprawczej
Dowód z przygodności
Dowód ze stopni bytu
Dowód z przyczynowości celowej
Znaczenie dowodów na istnienie Boga
Poznanie Boga na drodze negacji
Poznanie Boga na drodze analogii
Doskonałość Boga
Stwórca
CZĘŚĆ DRUGA: NATURA
ROZDZIAŁ I – Stworzenie
ROZDZIAŁ II – Aniołowie
ROZDZIAŁ III – Świat cielesny i moc sprawcza przyczyn wtórych
ROZDZIAŁ IV – Człowiek
ROZDZIAŁ V – Życie i zmysły
ROZDZIAŁ VI – Intelekt i poznanie rozumowe
ROZDZIAŁ VII – Poznanie i prawda
ROZDZIAŁ VIII – Pożądanie i wola
CZĘŚĆ TRZECIA: ETYKA
Struktura ludzkiego czynu
Sprawności
Dobro i zło – Cnoty
Prawa
ROZDZIAŁ II – Miłość i uczucia
ROZDZIAŁ III – Życie osobiste
ROZDZIAŁ IV – Życie społeczne
ROZDZIAŁ V – Życie religijne
ROZDZIAŁ VI – Cel ostateczny
ROZDZIAŁ VII – Duch tomizmu
Przedmowa do drugiego wydania
Przedmowa do trzeciego wydania
Życie i dzieła
Noty bibliograficzne
Skorowidz rzeczy
Skorowidz nazwisk